Hoe kon Beethoven ondanks doofheid blijven componeren?

30-12-2019 algemeen , hoorproblemen , opmerkelijk

Componist Ludwig von Beethoven was vanaf 44-jarige leeftijd volledig doof. Hoe kon hij ondanks zijn doofheid alsnog meesterwerken componeren?

De jonge Beethoven stond bekend als de belangrijkste muzikant sinds Mozart. Vanaf zijn 26e werd hij echter geplaagd door zoemtonen in zijn oren en op zijn 30e kon hij de mensen om zich heen niet meer verstaan. De precieze oorzaak van zijn gehoorverlies is onbekend. De theorieën variëren van syfilis tot loodvergiftiging en tyfus, maar de meest voor de hand liggende oorzaak is cochleaire otosclerose. Otosclerose is een aandoening waarbij de gehoorbeentjes in het oor aan elkaar groeien en onbeweeglijk worden.

Oortrompetten

In het boek Hearing Beethoven beschrijft de Amerikaanse musicoloog en Beethovenspecialist Robin Wallace hoe Beethoven alle mogelijke middelen inzette om ervoor te zorgen dat zijn doofheid zo min mogelijk invloed had op zijn werk. Zo installeerde hij bijvoorbeeld speciale ‘kappen’ over de piano om het geluid te concentreren.

Ook maakte hij gebruik van zogenaamde ‘oortrompetten’, waarmee hij het geluid van het muziekinstrument kon versterken. Deze oortrompetten waren de voorlopers van onze huidige hoortoestellen, maar in die tijd waren ze nog niet erg handig in het gebruik. Je moest de trompetten zelf vasthouden en op het geluid richten wat je wilde versterken. Om ze tijdens het pianospelen te kunnen gebruiken, waren aan twee van Beethovens oortrompetten hoofdbeugels en een resonantiekamer bevestigd. Daarnaast bestelde Beethoven instrumenten met een bijzondere heldere en luide klank bij buitenlandse pianobouwers.

Mythe

Dat Beethoven de muziek uiteindelijk alleen nog ‘in zijn hoofd componeerde’ is volgens Wallace niets anders dan een mythe. Vanaf het moment dat zijn gehoor achteruit ging, zette Beethoven – zoals alle dove en slechthorende mensen – vooral al zijn andere zintuigen in. Tactiele ervaringen, zoals trillingen en vibraties werden steeds belangrijker.

De werken van Beethoven veranderden wel door zijn doofheid. Zijn vroegere stukken, gecomponeerd in de tijd dat hij alle frequenties nog kon horen, kenmerken zich door de hogere noten in de composities, terwijl in zijn latere stukken veel meer lagere tonen voorkomen.

Bij de première van zijn beroemde Negende Symfonie stond Beethoven erop om zelf te dirigeren. Het orkest huurde voor de zekerheid echter een tweede dirigent in om naast de componist te gaan staan. Volgens de legende moest één van de orkestleden na afloop van het optreden opstaan om Beethoven om te draaien naar publiek. Het daverende applaus kon hij namelijk niet meer horen.

Bronnen: Classicfm.com en Medisch Contact


Reacties

Er zijn 2 reacties Bekijk

Albert van der Schoot

Wat betekent het als we zeggen ‘Beethoven was doof’? Dat betekent dat Beethoven doof was voor geluiden (inclusief tonen) die van buiten kwamen. Maar composities komen niet van buiten (anders zouden ze niet meer gecomponeerd hoeven te worden).
Beethoven zal ongetwijfeld zijn ervaring als pianist hebben ingezet als ondersteuning bij het componeren. Als hij een akkoord aanslaat weet hij hoe het klinkt, ook al hoort hij het niet als klank die van buiten komt. In die zin spelen ’tactiele ervaringen’ (met de nadruk op ‘ervaringen’) ook mee, maar het effect van ’trillingen en vibraties’ is veel te grof om bij het componeren behulpzaam te zijn. Beethoven heeft dat ook niet nodig: hij componeert inderdaad ‘in zijn hoofd’, dat wil zeggen: met zijn innerlijk gehoor. Dat is geen mythe: composities komen van binnen. Ook bij componisten die niet doof zijn.

Beantwoord

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Gerelateerde artikelen

Doof.nl maakt gebruik van cookies.

Doof.nl gebruikt vier soorten cookies.

Lees meer

Deze cookies zorgen ervoor dat de website goed werkt.

Lees meer

Op onze website staan YouTube-filmpjes. Wanneer je deze wilt afspelen, dan moet je de cookies accepteren. YouTube slaat dan cookies op op jouw computer.