Communicatietips van GGMD: samenwerking tussen dove en horende collega’s

GGMD biedt geestelijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening aan mensen die doof of slechthorend zijn of een gehoorbeperking hebben. Bij GGMD werken dove en horende collega’s samen. Alinda (doof) en Judith (horend) werken bij het team Kind & Jeugd in Veldhoven en delen hun communicatietips.

Hoe lang werken jullie bij GGMD?

Alinda: ‘Ik ben ruim zes jaar geleden begonnen bij GGMD. Judith werkte hier toen nog niet. Ze viel in tijdens het zwangerschapsverlof van een collega. Ze kon al gebarentaal en had kennis van de dovencultuur, dat was wel makkelijk. Het contact was meteen goed. Later kwam mijn collega van zwangerschapsverlof terug, maar Judith bleef ook. Daar was ik heel blij mee.’

Judith: ‘Ik heb hiervoor bij Kentalis gewerkt. Daardoor had ik al ervaring in samenwerken met dove collega’s en met dove cliënten. Inmiddels werk ik nu vier jaar bij GGMD.’

Waar moet je op letten als dove en horende werknemers samenwerken?

Alinda: ‘Dove mensen moeten alles vooruitplannen, omdat we een tolk moeten regelen. Het is nu moeilijk om een tolk te vinden.’

Judith: ‘Horende mensen moeten dit ook. Als een horende collega die geen gebarentaal kan naar een doof gezin gaat, moet die ook eerst een tolk regelen.’

Alinda: ‘Judith komt voor mij op als ik niet serieus word genomen. Soms hebben we een gesprek met bijvoorbeeld de gemeente en dan negeren ze mij. Judith betrekt mij dan erbij. Ze snapt mij.’

Judith: ‘Ja, dat komt soms helaas voor. De horende mensen gaan dan uit een soort ongemak alle vragen op mij afvuren en laten Alinda dan links liggen. Ik leid ze terug naar haar. Dan zeg ik: dit zijn vragen die Alinda kan beantwoorden.’

Alinda: ‘Ze zetten mij ook vaak niet in de cc bij een mail.’

Judith: ‘Ik heb de indruk dat mensen dat minder doen, omdat zij doof is. Ik benoem waarom het belangrijk is dat Alinda mee kan lezen. Daar ben ik dan heel sturend in, tot ik zie dat mensen het oppakken.’

Alinda: ‘Dat helpt heel erg, want mensen gaan het dan wel doen. Je moet meteen vanaf het begin laten zien dat wij gelijk zijn.’ 

Hoe zorgen jullie voor goede communicatie onderling?

Alinda: ‘Communicatie tussen doof en horend kan heel ingewikkeld zijn. Je spreekt niet alleen een andere taal, maar komt ook uit een andere cultuur en denkt op een andere manier. Ik ben in een dove familie opgegroeid, ging naar een dovenschool en heb dove vrienden. Zelf heb ik niet veel kennis over wat normaal is in de horende maatschappij. Dat is wel nodig om elkaar goed te begrijpen. 

Een tijd geleden zei ik bijvoorbeeld tegen een horende collega: jullie hebben het wel makkelijk. Jullie kunnen autorijden en bellen tegelijkertijd. Ik kan dat niet. Ik moet stoppen, mijn laptop openen en dan iemand videobellen in gebarentaal. Dat kost tijd. Toen waren er een paar collega’s die zeiden: nee hoor, dat kunnen niet alle horende mensen, autorijden en bellen tegelijkertijd. Ik dacht juist dat alle horenden dat wel konden. Soms klopt mijn beeld van horenden niet.’

Judith: ‘Ik weet niet hoe het is om in een doof gezin op te groeien. En jij niet in een horend gezin. Dat soort informatie uitwisselen is wel heel belangrijk, ook om goede adviezen te geven aan gezinnen.’

Wat zijn jullie communicatieregels?

Alinda: ‘Als er geen tolk is, gaat de vergadering niet door. Daar staan we allemaal achter.’

Judith: ‘Tijdens vergaderingen op kantoor beginnen we altijd even met een communicatiecheck. Kan iedereen alles volgen? En als we een online vergadering hebben, houden we regelmatig pauze. Horende mensen kunnen even wegkijken van het scherm, bijvoorbeeld om een aantekening te maken. Ondertussen volgen ze de vergadering nog. Dove collega’s kunnen dat niet.’

Alinda: ‘In een werkgroep zitten toevallig alleen dove collega’s. Dan moeten we echt om de beurt praten. Als er iets gezegd wordt, moeten we daarna even stil zijn zodat er genotuleerd kan worden. Met online vergaderingen zijn er nog meer pauzes nodig.’

Hoe werken jullie nieuwe collega’s in?

Judith: ‘Er zit altijd een dove collega in de sollicitatiecommissie. Om inhoudelijke vragen te stellen, maar ook om te checken hoe doofvriendelijk de sollicitant overkomt.’

Alinda: ‘Ik haal bijvoorbeeld een kandidaat op in de wachtkamer. Als de sollicitant mij niet aankijkt en geen contact maakt, dan geeft dat een slecht onderbuikgevoel. Meerdere collega’s en onze cliënten zijn doof, dus dat contact is juist heel belangrijk. Het is ook lastig als mensen heel onduidelijk praten. Ik heb de opleiding ervaringsdeskundigheid gedaan, waardoor ik nieuwe collega’s kan instrueren over doof zijn. Zo leren zij vast wat over de dovencultuur.’

Is gebarentaal noodzakelijk om een goede band op te bouwen met je dove collega?

Alinda: ‘Ja, dat vind ik wel. In ons werk zeker wel. Soms kan ons werk heel zwaar zijn, dan raken dingen je echt. Judith en ik kunnen daar goed over praten.’

Judith: ‘Soms zie ik een horende collega die iets aan een dove collega wil vertellen. Zonder gebarentaal kost het veel moeite om elkaar te begrijpen. De horende collega kan wel heel erg zijn best doen om goed te articuleren, maar dan moet Alinda weer heel erg haar best doen om spraak af te zien. Het spontane raak je kwijt. Het zou natuurlijk mooi zijn als iedereen die hier komt werken op een basisniveau gebarentaal kan, maar dat is niet realistisch. Nieuwe collega’s hebben niet de tijd om eerst de Nederlandse Gebarentaal te leren, voordat ze aan het werk gaan. Dat is best lastig. Alinda, vind jij het nodig dat collega’s volledig gebarentaal kunnen? Of is een beetje al genoeg?’

Alinda: ‘Het belangrijkste is eigenlijk de houding. De gebaren hoeven niet perfect te zijn. Het gaat erom dat iemand open is, dat iemand je wil begrijpen, dat je naar elkaar luistert. Toen ik begon bij GGMD kon een aantal collega’s goed gebaren. Die gingen allemaal weg, en toen kwamen er collega’s die niet konden gebaren. De gebarencursussen lieten nog even op zich wachten. Dat vond ik toen wel een lastige periode. Ik moest eerst een tolk vinden voordat ik kon overleggen met een collega, bijvoorbeeld over een gezinscrisis. Dat wil je eigenlijk meteen kunnen bespreken. Een tolk is niet altijd snel gevonden. Dan werd het een week, of twee weken, uitgesteld. Gelukkig lopen de gebarencursussen nu, waardoor collega’s steeds meer gebaarvaardig zijn en de lijntjes korter worden. Het is voor mij heel prettig dat ik nu directer contact met mijn collega’s heb.’

Judith: ‘Ik denk dat sommige dingen, zelfs als ze heftig zijn, per Whatsapp afgestemd kunnen worden. Maar dat kan pas als je een goede werkrelatie hebt. Dan heb je aan een paar woorden genoeg. Die relatie ontstaat pas als je goed met elkaar kan communiceren.’

Tips voor samenwerken met dove en horende collega’s

Dove en horende medewerkers kunnen heel goed samenwerken. Wel is het fijn om een aantal communicatieregels vast te stellen. Daarmee voorkom je miscommunicatie, en zorg je ervoor dat iedereen zich prettig voelt. Heb jij nog goede aanvullingen? Zet ze hieronder neer in de reacties!

• Betrek dove collega’s bij alle gesprekken, ook die niet over werk gaan. Bijvoorbeeld wanneer collega’s praten over het kopen van een huisdier, een verhuizing of een zwangerschap.
• Geef als dove collega informatie over hoe het is om doof te zijn en over de dovencultuur. Ga bijvoorbeeld met elkaar een gebarencursus doen.
• Sta open voor anderen en doe moeite om elkaar te leren kennen. Ook al is dat lastig, omdat de communicatie wat lastiger verloopt. 
• Zet een tolk in. Dat kan bij vergaderingen, maar ook als je een kopje koffie drinkt. Zet bij gesprekken korter dan 20 minuten een tolk op afstand in.
• Stel communicatieregels op:
  • Praat niet door elkaar heen.
  • Praat langzaam. 
  • Zorg ervoor dat gezicht en mondbeeld goed zichtbaar zijn voor de dove collega.
• Zet gebarentaal ook in voor grappige dingen. Doe een deel van een speech in gebarentaal of doe samen gebaren-karaoke!

Over GGMD

GGMD is gespecialiseerd in Geestelijke Gezondheidszorg en Maatschappelijke Dienstverlening voor volwassenen, kinderen en jongeren die leven met doofheid of een gehoorbeperking. De kracht van GGMD ligt in het behandelen, begeleiden en trainen van mensen die zich begrensd voelen door hun gehoor.