Lezersvraag: Waarom mag je geen ‘doventolk’ zeggen?

17-02-2022 lezersvraag

Beste redactie, laatst had ik het met een vriend over de doventolken bij de persconferenties over corona. Mijn vriend zei toen dat hij gehoord had dat dove mensen niet blij zijn als je het woord ‘doventolk’ gebruikt. Waarom is dat? En hoe moet ik mensen als Irma Sluis dan wel noemen?

Wat goed dat je dit vraagt! De belangrijkste reden waarom je beter geen ‘doventolk’ kunt zeggen, is dat de tolk er niet alleen is voor dove mensen. Als een dove en een horende persoon met elkaar praten, hebben ze allebei de tolk nodig om elkaar te begrijpen. De tolk vertaalt wat de dove persoon zegt naar gesproken taal. En wat de horende persoon zegt, wordt vertaald naar gebarentaal.

Daarnaast hebben we het ook niet over een Fransentolk of een Chinezentolk, maar een tolk Frans of een tolk Chinees. We noemen tolken altijd naar de taal die ze vertalen, en niet naar de gebruikers van die taal. Nederlandse Gebarentaal is een officieel erkende taal in Nederland, dus is het logisch om die taal te noemen.

Tot slot is het zo dat gebarentaal niet alleen voor en door doven wordt gebruikt. Ook voor mensen die slechthorend zijn, mensen met bijvoorbeeld het Syndroom van Down of een autismespectrumstoornis (ASS), of mensen die om een andere reden niet kunnen praten, is het gebruik van gebarentaal soms prettig.

Wat is het juiste woord?

Wat je dan wel moet zeggen? Het is al een stuk beter als je ‘gebarentolk’ gebruikt om naar Irma Sluis en haar collega’s te verwijzen. Maar het allerbeste is om ’tolk Nederlandse Gebarentaal’ (of afgekort: ’tolk NGT’) te zeggen. Dan gebruik je de naam van de officiële taal waarin de tolk vertaalt.

Overigens bestaan er ook nog dove tolken. Een dove tolk is een tolk die doof is. Voor hem of haar is Nederlandse Gebarentaal vaak de moedertaal. Een dove tolk kan bijvoorbeeld worden ingezet als een doof persoon geen gebarentaal beheerst of een laag taalniveau heeft, of een andere gebarentaal dan de Nederlandse. Er zijn dan vaak meerdere tolken tegelijk aanwezig bij een gesprek. In het theater wordt ook wel eens een dove tolk gebruikt. Er zit dan een horende gebarentolk in het publiek, die tolkt wat er wordt gezegd. De dove tolk, voor wie NGT de moedertaal is, tolkt wat hij ziet in zijn eigen woorden.

Elke maand behandelen we in deze rubriek een vraag van lezer. Heb jij ook een vraag over geluid, gehoor of slechthorendheid? Stel hem aan onze redactie en wie weet behandelen wij jouw vraag volgende maand op Doof.nl!


Reacties

Er zijn 3 reacties Bekijk

SC

#1.
Natuurlijk mag je wel doventolk zeggen. Maar het is handiger om te zeggen voor welke functie(s): gebaren, schrijven, spreken.
De gebarentolk op het podium kan maar in één richting tolken en doet dat met gebaren en overdreven mimiek & articulatie. Overdreven omdat het ook op afstand zichtbaar moet zijn.
Bij individueel tolken voor doven/zwaar slechthorenden kan het in beide richtingen gaan, of het nu door een gebarentolk gebeurt of door een schrijftolk. De mensen met grote spraakproblemen die niet gehoorgehandicapt zijn, liften dus mee met de stemtolk. Dat kan zijn door spasmen, door amputatie in het spraakgebied, door te veel stotteren, etc.
#2.
Dit tenenkrommende antwoord laat weer zien dat er doven zijn die denken dat zij de maatstaf der wereld zijn. Ja, er is een dovenwereld. Nee, niet iedere dove zit in een dovenwereld en/of heeft een “eigen” taal. en ja, veel doven zijn normaal gealfabetiseerd. Kijk maar hiero.
#3.
Het heeft wel lang geduurd voordat men over de torenhoge muren van de hokjes heen kon kijken. Toen ik nog wat verstaan kon, besefte ik dat ik misschien wat had aan gesproken boeken. Maar die lagen nog niet her en der voor het pakken. Bedacht me dat ik het bij de blindenbibliotheek zou kunnen proberen. Dus daarheen gegaan, bij een heel grote hoge stadsdeur aangebeld en verteld waarvoor ik kwam. Men sloeg steil achterover. Na wat over en weer gepraat, werd erkend dat het zou kunnen helpen (ging me dus om luistertraining). Maar het was zó ongehoord dat een niet-blinde om een blindendienst vroeg! Dat moest overlegd worden, er kon niet zomaar even over beslist worden. Later kwam bericht dat het mocht.
# Het gesproken boek voor blinden is wat anders dan de gewone gesproken boeken. Het is niet voorlezen, geen verhaal met muziek omlijst, met onheilspellende geluiden/stemmen of zo. Als het is omdat men nu eenmaal niet zelf lezen kan, maar gebruik zou willen maken van “zelf”, dus horend “lezen”, dus gewoon de eigen interpretatie van de boeken willen maken, dan moet er neutraal voorgelezen worden. Geen stemmetjes, geen emoties, geen show van maken, alles neutraal. Het is aan deze luisteraars zelf om emoties en wisselwerkingen te zien en te relateren, om zich een beeld van de personen en gebeurtenissen te vormen, om zich daarin en daarmee verder te ontwikkelen.
# Dus inderdaad, andere mensen dan doven/slechthorenden in gesprek met normaalhorenden kunnen ook baat bij hebben bij een doventolk. Denk aan mensen die overgevoelig zijn voor geluid of in een vertrek zitten waar anderen niet mee willen luisteren. Denk aan de vele immigranten die baat hebben bij ondertiteling omdat ze dan tegelijk gesproken tekst horen en ondertitelde tekst zien, etc. Ondertiteling is altijd voor meerderen, zoals hellingbanen niet alleen voor rolstoelzitters zijn, maar voor iedereen die geen trappen kan lopen, achter een kinderwagen aan loopt, met een boodschappenkarretje loopt te sjorren, etc. Gebarentaal is er voor kleinere groepen, die om welke reden ook de verbale taal niet voldoende kunnen leren/toepassen en ook voor dieren, zowel doof als horend.

Beantwoord
JR

Beste SC,

Met uw laatste argument voor gebruik van doventolk, geeft u zelf eigenlijk aan dat de term doventolk onvolledig de lading dekt. Immers: ook mensen die overgevoelig zijn voor geluk of in een vertrek zitten waar anderen niet mee willen luisteren of mensen met grote spraakproblemen.
De gebarentolk of tolk NGT is een intermediair tussen enerzijds dove mensen die NGT als voorkeurstaal hebben en anderzijds alle andere mensen: overgevoeligen voor geluid, mensen met spraakstoornissen én mensen zonder communicatie- of hoorstoornis. Vanwege de rol van intermediair en de grote variatie aan gebruikers van de tolk is het daarom niet reëel om te spreken van doventolk.

JR

Beste SC,
Excuses, mijn vorige reactie bevatte enkele typefouten en was niet volledig.
Met uw laatste argument voor gebruik van de term doventolk, geeft u zelf eigenlijk aan dat het woord doventolk onvolledig de lading dekt. Immers: ook mensen die overgevoelig zijn voor geluid of in een vertrek zitten waar anderen niet mee willen luisteren of mensen met grote spraakproblemen.
De gebarentolk of tolk NGT is een intermediair tussen enerzijds dove mensen die NGT als voorkeurstaal hebben en anderzijds alle andere mensen: overgevoeligen voor geluid, mensen met spraakstoornissen én mensen zonder communicatie- of hoorstoornis. Vanwege de rol van intermediair: het vertalen van de ene taal naar de andere en omgekeerd én de grote variatie aan gebruikers van de tolk is het daarom niet reëel om te spreken van doventolk.

Beantwoord

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Gerelateerde artikelen

Doof.nl maakt gebruik van cookies.

Doof.nl gebruikt vier soorten cookies.

Lees meer

Deze cookies zorgen ervoor dat de website goed werkt.

Lees meer

Op onze website staan YouTube-filmpjes. Wanneer je deze wilt afspelen, dan moet je de cookies accepteren. YouTube slaat dan cookies op op jouw computer.